Diz kireçlenmeleri için daha önce fizik tedavi ya da ilaçlar etki etmediyse, tek çözüm diz protezi ameliyatıdır. Bütün ameliyatlarda olduğu gibi bu ameliyatta da anestezi gereklidir. Anestezi hastanın belinden aşağısını uyuşturma şeklinde olur. Buna epidural ya da spinal anestezi denir.

Dizin ön yüzünden yapılan kesi ile diz eklemine erişilir. Eklemi oluşturan üç kemiğin (femur, tibia ve patella) birbirlerine temas eden yüzeylerin aşınmış kıkırdak dokusu, ince bir kemik tabakası ile birlikte kesilerek çıkartılır, sonra hasta için uygun boyutlarda seçilen protez, kemik çimentosu (polimetil metakrilat) adı verilen bir dolgu maddesi kullanılarak, hazırlanan kemik yüzeylere yerleştirilir.

Diz Protezi Kimlere Uygundur?

Diz protezleri her hasta için en uygun tedavi yöntemi olmayabilir. Bu nedenle cerrahi kararlar alınırken hastanın hikayesi doktor tarafından detaylı olarak dinlenir. Ancak hastanın yaşı, yaşam tarzı ve hareketliliği de ameliyatın en belirleyici özelliklerindendir. Hasta şikayetlerine göre ameliyatsız tedaviler veya alternatif yaklaşımlar kullanılabilirken, ameliyat genellikle ilk seçenek olmaz. Ancak hastanın ağrılarından kurtulamadığı ve hareket kısıtlılığının ilaç, fizik tedavi gibi yöntemlerle önlenemediği durumlarda en etkili yöntem diz protezi ameliyatı yapmaktır.

Hangi Hastalıklarda Diz Protezi Gereklidir?

Diz ekleminde çeşitli nedenlerden dolayı kireçlenme oluşur. Diz ekleminde gelişen kireçlenme (gonartroz) olarak da adlandırılır. Çoğu diz kireçlenmesi yaşın ilerlemesiyle birlikte kendiliğinden ortaya çıkar. Fazla kilolu olmak dejenerasyonu artırır. Diz ekleminde kırık, menisküs yaralanmaları ve ameliyatları, romatizmal hastalıklar, enfeksiyon hastalıkları, travmatik kıkırdak hasarı gibi nedenlerden dolayı da dejenerasyon gelişebilir. Tüm bu durumların diz eklemine ciddi şekilde zarar verdiği hastalarda diz protezi ameliyatı yapılır. Hastanın dizinde aktif enfeksiyon varsa diz protezi yapılmaz.

Diz Protezinin Bir Ömrü Var mıdır?

Total diz protezini oluşturan metal ve plastik parçalar, hareket ile oluşan sürtünme sonrasında aşınmaya başlar. Doğru cerrahi teknikler ve günümüzün teknolojisi ile gelişen protez tasarımları kullanılarak yapılan diz protezlerinin ömrü 15-20 yıla kadar uzamıştır. Yerinden oynayan diz protezleri, genelde ikinci bir ameliyat ile çıkartılıp, yerine yeni protez takılabilir. Fakat ikinci protezin ömrü, ilk protez kadar uzun olmayacaktır. Aşınma, yerinden çıkma gibi sorunların gerçekleşmeden önlemini alabilmek için, her hangi şikâyetiniz bulunmasa bile düzenli olarak muayene ve röntgen incelemeleri ile diz protezinizin kontrol edilmesi gereklidir.

Diz Protezi İçin Kilo Ve Yaş Önemli Midir?

Genç hastalara zorunlu durumlar dışında diz protezi uygulanmamaktadır. Diz problemi olan genç hastalarda eklemi ve kıkırdağı koruyucu diğer yöntemler tercih edilir. 60 yaşın üzerindeyseniz diz protezleri daha sık tercih edilir. Bunun nedeni geçmişte protez teknolojisi günümüzdeki kadar gelişmediği için protezlerin ömrünün uzun olmaması nedeniyle genç yaşlardaki hastalarda tercih edilmemekteydi. Ancak günümüz teknolojisi insan vücudu ile daha uyumlu, daha güçlü, daha dayanıklı ve daha fazla hareket açıklığına izin veren protezler ürettiği için, 50 yaşından itibaren protezlere ihtiyaç duyulduğunda kullanılabilir.

Hastanın ağrısı, günlük yaşamdaki fonksiyon kaybı ve beklentileri nedeniyle çok ileri yaşlarda diz protezi yapılabilir. Ancak yaşla birlikte ortaya çıkan diğer sistemik hastalıklar (şeker hastalığı, kalp yetmezliği, koroner arter hastalığı, akciğer hastalığı ve böbrek hastalığı) ameliyat risklerini artırmaktadır. Bu nedenle diz protezi ameliyatı olmaya karar verildikten sonra hasta detaylı bir şekilde muayene edilerek ileri problemler tespit edilecek ve bu ek problemler çok ciddi ise ameliyat riskini arttıran, ameliyatın artıları ve eksileri göz önünde bulundurularak karar verilmektedir.

Fazla kilolu hastalar da diğer problemler (şeker hastalığı, yüksek tansiyon, kalp hastalığı) daha sık görüldüğü için risk altında olabilir. Bununla birlikte, aşırı kilolu hastalar, diz problemleri nedeniyle hareket açıklığı büyük ölçüde sınırlı olduğu için kilo vermeyi zor bulur ve bu genellikle daha fazla kilo alımına neden olabilir. Bu nedenle risk ihtimalleri değerlendirildikten sonra eğer ameliyat ciddi bir risk oluşturmuyorsa, kilosu fazlada olsa diz protezi yapılır.

Diz Protezi Ameliyatının Riskleri Nelerdir?

Daha önce de belirtildiği gibi, diz protezi ameliyatına aday hastalarda yaşa bağlı hastalıklar anestezi ve ameliyat için risk oluşturabilir. Diz protezi ameliyatının riskleri enfeksiyon (iltihaplanma), damarlarda kan pıhtısı oluşumu ve protezle ilgili mekanik problemlerdir.

Enfeksiyon riski, koruyucu antibiyotik kullanılması ve iyi ameliyathane koşullarında yapılması durumunda çok düşük oranlarda görülen bir problemdir. Bunun için hastanın vücudunun diğer bölgelerinde enfeksiyon olmaması sağlanır, gerekirse tedavi sonrası ameliyat planlanır. Ameliyat olacak tüm hastalarda ameliyattan hemen önce koruyu antibiyotik uygulanır ve ameliyattan sonra 1 gün devam edilir. Ameliyathane koşulları ve ameliyat ekibinin enfeksiyon ihtimali göz önünde bulundurarak önlemler almasını sağlar. Tüm bu önlemlere rağmen, hastanın vücudunun başka bir bölgesinden gelen mikropların hem ameliyat sırasında hem de sonrasında diz eklemine ulaşıp protezde enfeksiyona neden olma olasılığı çok düşüktür.

Damarlarda kan pıhtısı oluşumu, pıhtılaşma bozukluğu olan ve uzun süre hareketsiz kalan hastalarda en belirgin olabilen bir sorundur. Ameliyattan sonra 2-4 hafta süreyle pıhtılaşmayı önleyen ilaçlar alarak tüm hastalar bu sorundan korunur. Ayrıca ameliyat sonrası hastanın hızlı hareket etmesi ve yürümesi de bu sorunu önlemeyi sağlar. Tüm önlemlere rağmen bacak damarlarında kan pıhtılarının oluşması ve bu pıhtıdan kopan parçaların özellikle akciğer damarlarını tıkayıp  solunum sorunlarına yol açması nadir de olsa görülen bir durumdur.

Protezlere bağlı mekanik problemler (protezde gevşeme, aşınma ve çıkması durumu) günümüzde en nadir görülen problemler arasındadır. Bu sorunların yanı sıra yara iyileşmesinde sorunlar, diz hareketlerinin beklenenden az olması, her şeye rağmen normal görülen ağrılar diğer nadir görülen sorunlardandır.

Diz Protezinin Alternatifi Var Mıdır?

Diz ekleminde aşırı bozulma olduğu için yürüme problemi ve şiddetli ağrı yaşayanlara eklem dondurma ameliyatı yapılabilmektedir. Fakat iki dizinde de bozulma bulunan hastalara eklem dondurma ameliyatı yapmak sakıncalıdır. Günümüzde  gelişen teknoloji ile aşırı derecede hareket kısıtlılığına neden olmayan için diz protezleri tercih edilmektedir.

Diz Protezi Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Hastaya ameliyat gerektiren diz kireçlenmesi teşhisi konulur konulmaz ameliyat kararı verilir. Daha sonra hastanın genel sağlığı göz önünde bulundurularak ameliyata engel olup olmadığı belirlenir. Her şey yolunda giderse hastaya işlem ve ameliyat tarihi hakkında detaylı bilgi verilir.
Diz protezi ameliyatı genellikle genel anestezi altında yapılır. Ancak genel anestezinin mümkün olmadığı bir durum söz konusu ise belden aşağısı anestezi ile işlem yapılabilir. Bölge lokal anestezi ile uyuşturulduktan sonra doktor işleme başlar. Açık cerrahi teknikle gerçekleştirilen bu işlemde, cerrah ilk olarak hasarlı eklem yüzeylerini temizler. Temizlenen kemiğin üzerine protez yerleştirilir. Ardından açık olan kesi dikilir ve işlem tamamlanır. Ameliyat sonunda işlem yapılan bölgede 8-12 cm uzunluğunda bir yara izi kalabilir.

Taburcu Olduktan Sonra Neler Yapılmalıdır?

Hasta diz protezi ameliyatında sonra 3. gün herhangi bir sorun gelişmediyse taburcu edilebilir. Hasta evde yürüteçle yürümeye, egzersizleri yapmaya ve yazılan ilaçları düzenli bir şekilde kullanmaya devam eder. Pansuman 3 günde bir sadece iyotlu ilaçlar kullanılarak yapılır ve steril gazlı bezle kapatılır. Buna ek olarak dikişler alınana kadar işlem yapılan bölgeye su değdirilmemelidir. Aksi belirtilmedikçe ameliyattan 21 gün sonra dikişler alınacak ve varis çorabı çıkartılacaktır. Ameliyattan altı hafta sonra hastaneye tekrar gidilir ve muayene, röntgen ve gerekirse kan testleri ile kontrol edilirler.

Diz Protezi Ameliyatı Sonrası Nelere Dikkat Edilmelidir?

Diz protezi ameliyatı sonrası genel olarak yapılması gerekenler şu şekildedir:

• Ani ve bilinçsiz hareketler uzak durulmalıdır.
• Uzman tarafından verilen ilaçları düzenli kullanmak.
• Fizik tedavi seanslarını aksatmamak.
• Düzenli yürüyüşler yapmak.
• D vitamini ve kalsiyum açısından zengin besinler tüketilmelidir.
• İlk muayeneye kadar banyo yapılmamalı ve işlem gören bölgeye su değdirilmemelidir.
• Kan sulandırıcı ilaçlar doğru bir şekilde kullanılmalıdır.
• Merdiven inip çıkma, çömelme gibi hareketlerden kaçınılmalıdır.